Naast de voorstellingen, die voor Via Berlin uiteraard een zeer belangrijke pijler zijn, is er sinds 2018 een tweede duidelijke pijler bijgekomen: de Via Berlin Academie. Bij de Via Berlin Academie onderzoeken wij de verbinding in de driehoek kunst-maatschappij-wetenschap en willen we de samenhang en inspirerende kracht van die driehoek uitdragen.

NIEUW ONDERWIJS

Dit doen wij door het ontwikkelen van nieuwe lestrajecten, masterclasses, coaching op maat en zelfs nieuwe beoordelingsmethodes (bijv voor de scriptie beoordeling van de master antropologie aan de Radboud Universiteit) in interdisciplinaire samenwerkingen. De basis voor al deze trajecten ligt in Arts-Based research, Arts-Based Reflection en Arts-Based Presentation. Waar en hoe kan kunst helpen om, als interview en observatietechnieken te kort schieten, toch onder het oppervlak bij mensen te duiken en het onzichtbare naar boven te halen. Hierbij zoeken wij altijd een uitwisseling tussen kunst-maatschappij en wetenschap. Wij werken nauw samen met wetenschappers, sociale partners en zoeken naar verschillende methodes om onderzoeksresultaten op een inspirerende kunstzinnige manier ook weer terug te zetten in de maatschappij. Bij deze projecten geven we zelf les, werken nauw samen met wetenschapsdocenten van verschillende faculteiten en begeleiden studenten van de bachelor, master of PhD. Ook ontwikkelen we op aanvraag nieuwe lespakketten die docenten zelf kunnen gaan geven.

De vakken gaan onder andere over:

• de juiste vorm van arts-based research vinden bij een onderzoeksvraag
• voorstellingsvermogen leren oprekken zodat je tot nieuwe oplossingen leert komen
• persoonlijke verbinding leren ontwikkelen met een onderzoeksvraag
• een goed verhaal leren vertellen (zowel inhoudelijk als qua presentatie) waardoor je een breder publiek kan bereiken
• flexibiliteit trainen in het wisselen tussen verschillende perspectieven 

Aanjager van de academie is Dagmar Slagmolen, artistiek leider van Via Berlin. In 2024 werd Dagmar gevraagd een eigen Engelstalig honoursvak te ontwerpen voor studenten van alle faculteiten van de UvA, VU en het Amsterdam University College, en zo ontstond het nieuwe vak: Creating Connections through Arts-Based Research. Dit vak geeft zij in 2025, 2026 en 2027 van februari tot eind mei. Soms begeleiden wij ook losse kunstenaars / studenten in hun onderzoek of bij hun onderzoeksvragen. Zie hieronder een voorbeeld van werk dat kunstenaar Maya Nitzan maakte tijdens een twee weken durende masterclass van Dagmar.

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Sinds 2018 werken wij uitvoerig samen met de Universiteit van Amsterdam:

• met de opleiding Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen, waar we elk jaar voor 300 studenten een practicum maand organiseren i.s.m. wisselende sociale partners. (2018 tot heden)

• met de Honours Academie, waaraan Dagmar sinds februari 2025 een eigen vak doceert op basis van Arts-Based Research, en waar zij meermaals masterclasses gaf binnen het traject ‘The Next Great Small Transformation’

• Met wetenschapper Matthijs Rooduijn en het Hot Politics Lab /UvA voor de voorstellingen Acts of Citizenship (2022) en When did you leave? (2025)

• Met wetenschapper Liza Mügge binnen het driejarig Europese onderzoeksproject Men4Dem (2025 tm 2027)

ONDERZOEK MET VOORSTELLINGEN

Juni 2022 hebben we voor het eerst een groot veldonderzoek opgezet samen met de faculteiten politicologie, sociologie en fysiologie van de Universiteit van Amsterdam in samenwerking met het Hot Politics Lab. Verweven met de muziektheatervoorstelling Acts of Citizenship, organiseerden we een groot live wetenschappelijk onderzoek, waaraan ruim 4600 mensen live hebben deelgenomen.

Waarom is het waardevol om samen te werken?
Muziektheater heeft een hele andere cultuur en manier van doen dan de wetenschap. Waar wetenschappers de waarheid moeten spreken en vooral Niets mogen verzinnen, is het verzinnen van het onvoorstelbare en mensen meenemen naar andere werkelijkheden, juist te kern van theater. Toch blijkt de samenwerking voor beide partijen waardevol en zeer inspirerend.

Voor de wetenschap: wetenschappelijke experimenten spelen zich vaak af in een gecontroleerde omgeving, waarbij het onmogelijk is om deelnemers aan onderzoek helemaal onder te dompelen in een situatie die de werkelijkheid weerspiegelt.
Theater draagt bij aan een immersieve onderzoekssetting, die lastig na te bootsen is in een laboratorium.
Ook biedt samenwerking de unieke kans om op grote schaal data te verzamelen bij theaterpubliek, een doelgroep die niet vaak is onderzocht. Tevens blijkt na onderzoek dat mensen meenemen in een verhaal significant beter werkt als het voorgespeeld wordt (middels een theatervoorstelling), dan wanneer participanten enkel de tekst van een verhaal lezen of beluisteren. Ook ontstaat er door gesprekken na de voorstelling de mogelijkheid om verder met publiek (in focusgroepen) verder ingesprek te gaan en te vertellen over wetenschappelijk onderzoek en de resultaten. Op deze manier, en door de resultaten op een publieksvriendelijke versie te publiceren, hopen we wetenschappelijk onderzoek toegankelijker te maken.

Voor de kunst is het een verrijking om de thema’s die wij aankaarten ook te kunnen staven door middel van wetenschap. Daarnaast laat deze samenwerking zien wat de werkelijke kracht en noodzaak zijn van kunst. Kunst traint mensen om zich in te leven in andere perspectieven en flexibeler te leren schakelen tussen die perspectieven. Met deze samenwerking kunnen we letterlijk meten hoe snel mensen te beïnvloeden zijn door het horen van verhalen. Wij geloven dat de driehoek kunst-maatschappij-wetenschap een veel breder gedragen verbond zou moeten vormen. Hoe urgenter de boodschap achter een onderzoek en/of een uitvinding, hoe belangrijker het immers is om te weten hoe je hetjuiste verhaal bij een zo breed mogelijk publiek aan moet laten slaan. En hoe meer men meet wat de invloed van kunst-onder-dompeling is, hoe meer men kunst hopelijk weer gaat waarderen en zien als een uitstekend middel om begrip en empathie op te wekken en polarisatie tegen te gaan.

PAUL VAN TONGEREN, Denker des Vaderlands (tot april 2023):
‘Samenwerking tussen kunst en wetenschap is volgens mij van het grootste belang. Het is eigenlijk een schandaal dat in Nederland (anders dan in veel andere landen), de kunstopleidingen niet geïntegreerd zijn in de universiteiten. Alleen al de aanwezigheid op universiteiten van conservatoria, theateropleidingen en opleidingen voor beeldende kunst zou voor de ontwikkeling van
beide van grote betekenis zijn. De belangrijkste reden daarvoor is dat de kunsten het domein bij uitstek zijn voor het experiment. In de kunsten worden – als het goed is – nieuwe werelden ontdekt, nieuwe perspectieven geopend, bestaande kaders doorbroken.
Vergeleken bij de kunsten zijn de wetenschappen (mede door het systeem van beoordeling van wetenschappers) conservatief. Ook dat heeft zijn functie, maar mag niet het alleen heersende zijn. De kunsten kunnen hun voordeel doen met de aanwezigheid van en interactie met een kritisch publiek en de wetenschappen kunnen hun voordeel doen met de confrontatie met een kaderdoorbrekend experiment. Daarom is het belangrijk dat de kunsten zichzelf niet enkel opvatten als vertolkers van wat al bekend is, maar hun vrije ruimte, zoals hier is gebeurd, maximaal gebruiken om te exploreren.’

Sindsdien zoeken we in verschillende vormen, hoe wetenschappelijk onderzoek met voorstellingen verweven kan worden.

Bij Huis G. 2023-2024, keken we naar de rol van de omstander bij intiem terreur en huiselijk geweld.

Bij Normality No More 2024-2025, onderzochten we vooroordelen rondom neurodivergentie.

Bij When did you leave 2025, onderzochten we hoe en welke mensen vatbaar zijn voor manipulatie met populistische boodschappen. Lees hier over de opzet van het onderzoek: https://stukroodvlees.nl/radicale-onderdompeling-een-theaterexperiment-op-oerol/

Tijdens het driejarige Europese onderzoeksproject Men4Dem 2025 tm 2027, kijken we naar ‘Healthy Masculinities for the future of European Democracy’. Binnen dit driejarige traject ontwikkelt Via Berlin een nieuwe theatrale Installatie, een nieuw theaterspel en een voorstelling. Lees hier meer: https://www.men4dem.eu/

De resultaten van alle onderzoeken zijn te vinden op de pagina: onderzoeksresultaten

ANDERE SAMENWERKINGEN

Afgelopen jaren hebben we naast projecten binnen de UvA, ook langdurig samengewerkt met de Radboud Universiteit (opleiding Antropologie Bachelor en Master en de Honours Academie, met ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem master muziektheater en met de University of Hull (Engeland), faculteiten Criminologie, Social Justice, Drama en Music.  Bij alle projecten, van eendaagse masterclasses tot samenwerkingstrajecten van meerdere weken of maanden of zelfs jaren, zijn wij de verbindende partner tussen wetenschap, sociale partners, publiek en (naast onszelf) andere diverse kunstenaars. We hebben inmiddels veel verschillende vormen ontwikkeld en zijn eigenlijk constant in beweging binnen de driehoek kunst-maatschappij-wetenschap om te kijken hoe en waar we die kunnen verbinden en waar wij een steentje bij kunnen dragen.

Contact : Bij interesse of vragen over de Via Berlin Academie kunt u contact opnemen met Dagmar Slagmolen via dagmar@viaberlin.nl.